Yemekler

YÖRENİN YEMEKLERİ

Arhavi’de yemek kültürü temelde 5 ana besin kaynağı üzerinde şekillenmiştir.

1 . Balık – Et – Süt (Hayvancılık)

2 . Tahıl

3 . Sebze

4 . Meyve

5 . Tatlı

1.BALIK – ET – SÜT (HAYVANCILIK)

a) Balık, Karadeniz insanının yıllar öncesinden beri alıştığı ve aldığı en fazla besin türüdür.

Balık ızgara, Buğulama, Lakerda, Kızartma, Tuzlama (Konserve) Dumantütsü ile kurutma gibi, çeşitli yemekleri sıralayabiliriz.

Ancak her balığın cinsine göre, yemeği olduğundan çeşitleri çoğaltmak mümkündür. Örneğin Mezgit balığının kızartması, buğulaması, olduğu gibi havyarı da meze olarak yenir.

Balık yemekleri içerisinde Hamsinin yeri Arhavi’de başkadır. Hamsi her alana girmiştir.

Hamsi tavasının yanında, Hamsili ekmek, Hamsi kuşu, Hamsi köftesi, Sebzeli Hamsi, Hamsi çorbası, Hamsi buğulaması, Hamsi

Pilavı (Dolması) vs. gibi yemekleri vardır. Hamsi adı konmamış bir çok yemeğin temel maddesidir.

b) Et yemekleri içerisinde en önemlisi kavurmadır.Bayramlarda, adaklarda ve özel günlerde kesilen etler hemen kavurma yapılır

uzunca saklanabilmesi için küplerde ve tenekelerde muhafaza edilir.Kuru fasulye ve patates yemeklerinin yanında Lahana

ezmesine de kavurma et olarak katılarak yenirdi.

c) Süt: Temel gıda maddelerinden biri süt ürünü yemek çeşitleri ise;

1 – Yoğurt – Mısır ekmekle

2 – Peynir tavası veya Muhlama – Mısır ekmekle

3 – Sütlü (Sütlaç) Pirinçle – Tuzlu veya Tatlı

4 – Sğoni (Yeni doğum yapan inek sütünden)yapılan peynirimsi görünümünde

5 – Minci – Çökelek olarakda bilinir – Tavası yapılır,

6 – Tereyağı – (Yoğurt ayranından ) Kremadan

7 – Lapa – (Taze Kabak ve Süt Bileşiminden)

8 -Hışır – Eski Tereyağı ve Kaymak eritmesi ile

9 – Süt – Tatlı ve Böreklerde Yumurta ile

10 – Kaymaklı – Çiğ veya kaynamış süt kremasına peynir karıştırılarak yapılır

Süt’ün Arhavili ye yemek oluşu yukarıdaki gibi olmuş yıllar yılı.

2.TAHIL

a) Mısır: Güney Amerika kökenli bu bitki Amerikanın keşfi ile önce Avrupaya daha sonra yurdumuza girmiştir. Karadeniz insanının

beğenisini kazanan Mısır Arhavi ve yöresinde de ekmeklik tahıl olarak hasat edilmiş yıllar yılı. Mısır unu bir çok yemeklerin

bileşiminde de çok kullanılır ve sevilerek yenir. Mısır unu özellikle, Lahana,Balık,Süt ürünleri (yoğurt, minci, peynir tavası, Muhlama)

gibi yiyeceklerde temel katık maddesidir.

b) Pirinç ; Çay tarımı başlayana kadar (1952) Arhavi’deki tüm düzlüklerde sulu ve kuru pirinç tarımı yapılırdı. Bunların bir kısmı kısmı ise 3 ile 5 teneke ölçekli pirinci yıllık yiyecek olarak ayırırlardı. Pilav, Kabakpilavı, Kaplama (etli pilav), pirinconi (pirinçli

lahana), sarma (lahana dolması, dolma biber, dolma patlıcan, dolma kabak) gibi yiyeceklerde kullanıldığı gibi nişastasından tatlı

Arhavi Kültür & Turizm & Video Sitesi www.ArhaviSitesi.com Arhavinin Dünyaya Açılan Penceresi ArhaviSitesi Yayın Grubu

http://www.arhavisitesi.com/arsite Joomla! ve MJ Turkiye ile Güçlendirilmiştir Oluşturan: 6 May, 2008, 17:40

unundan muhallebi ve sütle birlikte sütlaç yapımında kullanılan önemli bir besin maddesidir.

3.SEBZE

a) Karalahana: Bir Doğukaradeniz bitkisi olan karalahana dikimi fide halinde yapılır ve her mevsim yetişir, yaprakları

koparılarak hasat edilir. Yaz sıcağında, karakışta kar altında da aynı verimlilikte olduğu için temel sebzedir, karalahana demir

vitamini bakımın dan çok zengindir.Karalahananın çok sayıda yemeği yapılır. Arhavi deki çeşitleri aşağıda sıralanmıştır.

1) Karalahana ezmesi veya çorbası: Mısır unu ile karıştırılır, içyağı dökülür isteyen biber ve kavurma ilave eder.

2) Princoni: Pirinçle lahananın birlikte pilavlaşmasıdır.

3) Pancar: Kök başlı lahananın kaynatıldıktan sonra tereyağı ve tuzla kavrulmasıdır. Mısır ekmeğiyle yenir, pek sevilir.

4) Sarma: Bilinen yaprak dolmasıdır. Üzüm yaprağı yerine lahana kullanılır. Etli veya sade pirinç olarak ta yapılır.

5) Dudeyi: Lahananın başrolü oynadığı bir sebze kokteylidir. Lahana, pazı, taze fasulye, maydanoz, tereyağı, tuz, fındık unu veya

ceviz gibi yiyeceklerin bileşimi ile yapılır.

b) Pazı : (Sutülya) Aynen lahana gibi her mevsim mevcut olup lahananın alternatifidir. Lahana olmayınca onun yerini alır.

Ayrıca turşusu yapılır.

c) Diğer Sebzeler : Başta taze fasülye kurutulmuş şekliyle barbunya,makuflu hacı (Soya Fasülyesi ) maydanoz, taze soğan, prasa,

ıspanak, marul, kabak, domates ve Rize ile Batum arasında yetişen dikenli kokulu özel salatalık diğer yetiştirilen sebzelerdir. Bu

sebzelerden kabak, tatlı ve lapa yapımında ayrıca 1 cm3 şeklinde kesilerek yapılan kabak pilavında kullanılır.

4.MEYVE

Karadenizde dünya üzerinde mevcut meyvenin büyük bölümü yetişir ancak hayvancılıkta olduğu üzere aile meyveciliği şeklindedir.

Ekonomik olarak düşünülmemiş ihtiyaca göre kendi bahçelerinden tedarik etmişlerdir.

Yetişen meyve çeşitleri aşağıdaki gibidir…

Armut: 20’nin üzerinde çeşidi vardır, yaz ve kış meyvesidir.

Elma: 20’nin üzerinde çeşidi vardır, yaz ve kış meyvesidir.

Üzüm : Asma üzümü yetiştirilir, ıslamiyet’ten önce Dünyanın en iyi şarabının Kolhetya (bu bölgenin eski adı ) şarabı ve üzümü olduğu bilinir. Siyah-Kırmızı (Bordo) ve Beyaz olmak üzere 3 çeşidide yetişmektedir. Bağ üzümü ve ziraat üzümüde yetiştirilmektedir.

Erik: 30’dan fazla çeşidi vardır.

ıncir: 15 Ağustos – 15 Kasım tarihleri arasında mevcuttur. Egedeki gibi bir defada hasat edilmez 1 ağaçtan üç aya yakın süre hasat

edilir. 5 çeşidi vardır.

Dut: 1960 yıllara kadar Türkiye’nin ipekböcekçiliği açısından önemli yeri idi Arhavi. şimdilerde sadece meyve için yetiştirilmektedir.

Beyaz, siyah ve kırmızının çeşitleri vardır.

şeftali: Bir çok çeşidi vardır. Tüysüz şeftalisi ile ünlüdür.

Kayısı: Yetişmektedir, ancak yaygın değildir.

Kızılcık: Yetişmektedir, ancak yaygın değildir.

Hurma: Pekmezlik, Trabzon(Elma gibi) ve (mcipeşi) çerezlik olmak üzere üç türü vardır. Çok yaygındır.

Yeni Dünya (Malta Eriği): Dış kaynaklı meyve olmasına rağmen bir haylı yaygındır.

Fındık: 10’dan fazla çeşidi vardır. Çaydan sonra en önemli geçim kaynağıdır.

Ceviz : Her su kenarında çok rahat yetişebilen ve bolca bulunan bir yemiş çeşidimizdir.

Kestane:

En çok yaygın halde yetiştirilen, meyvesinden çok kerestesiyle ünlü olan bu ağaç Karadeniz Mimarisinin bel kemiğidir. Bir kestane

kerestesi doğada 300 yıl dayanabilmektedir.

Mandalina: İlk kez Batum’dan 1900’lu yılda getirilen mandalina ince kabuklu Satsuma cinsiyle dünya çapındadır. Halkın

bir kısmı mandalinacılıkla geçinir.

Portakal: Akdeniz türleri kadar tercih edilmese de çok önemli bir meyvedir.

Limon – Trunç – Greyfurt: Çeşit olması açısından daha çok süs bitkisi şeklinde yetiştirilir. Meyveleri alınır.

Muz: 1950’li yılla da meyve verirken Çay ekiminin yaygınlaşması sonucu aşırı yağmurlar meyvesinin olgunlaşmasını engellemekte

ancak serada yetişmektedir.

Ayva: Bol miktarda yetişmektedir.

Karayemiş: Ordu dolaylarında Taflan adı verilen bu meyve 20’den fazla çeşidiyle bir Karadeniz meyvesi olup bolca

yetişmektedir.

Kivi: 1980 yıllarında başlayan kivi tarımı hızla gelişip halkın geçim kaynağı olma durumuna ulaşmıştır. ıki cinsi yetişmekte olup,

ekonomik değere sahiptir.

Çilek: Kırlarda serbest olarak yetişir. Pek ziraatı yapılmaz.

Böğürtlen: Çok sıklıkla dikenlerde serbest olarak yetişir. şurubu ve reçeli yapılır.

Zeytin: Sahil kesiminde yetişir. şimdilerde uğraşan yoktur.

Ihlamur: Çok yaygın bir ağaç olup sıkca mevcuttur.

Ahududu: Yetişmektedir, ancak yaygın değildir.

Vişne: Yetişmektedir, ancak yaygın değildir.

Kiraz: 10′ ayakın çeşidiyle çok yaygın meyvedir.

5-TATLI

Baklava, Laz böreği, Burma, Gemshineri (Lokma)

Lukma, Kabak Lapası, Sütlaç, El Makarnası, Silehta,

Hoşmerli, şekerleme, Kada ve Papa ( Üzüm, Hurma,

Armut, Elma, şırasının unla nışastayla karıştırılarak elde edilen jole)

Araştırma: Ali İmdat ÖZÇAKMAK Nermin.ÇARMIKLI Halk Kütüphanesi Müdürü